Jugoslovensko Pomorsko Vazduhoplovstvo 1918-1991

• 3Ovo se svidja korisnicima: sasans23, shone34, Bane san
  
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

Prošle nedelje iz štampe je izašla knjiga Pomorsko vazduhoplovstvo 1918-1991, autori Milan Micevski, Predrag Miladinović i Bojan Dimitrijević. Izdavač je Institut za savremenu istoriju, ima 352 strane sa oko 260 fotografija koje pokrivaju ovo vazduhoplovstvo od Austrougarske preko Kraljevine SHS, Jugoslavije, Drugog svetskog rata, SFRJ sve do odlaska poslednjih Kamova u Muzej.






Citat:

Predgovor



U Orahovcu, mestašcetu u krajnjem uglu bokokotorskog zaliva, rano jutro 16. aprila 1941. bilo je živo. Tehničko osoblje završavalo je pripremu grupe hidro-plana Dornijer Do-22 Pomorskog vazduhoplovstva za let. Primirje je stupilo na snagu prethodnog dana. Obrisi ratnog poraza Kraljevine Jugoslavije su se videli na svim stranama. Međutim, u ovoj hidroplanskoj jedinici, koja je prethodnih dana izvršavala ratne zadatke širom južnog Jadrana, doneta je odluka: ne prihvatiti primirje kao uvod u kapitulaciju, i nastaviti borbu uz saveznike. Tokom noći i jutra mesto gde su bili stacionirani hidroplani obezbeđivali su naoružani podoficiri i mornari. Nije se smelo dozvoliti ništa što bi poremetilo ovaj odlučni plan. Potom pripadnici Pomorskog vazduhoplovstva, oficiri, podoficiri, Srbi, Slovenci ili Hrvati... zauzeli su mesta u hidroplanima. U 5 časova grupa Dornijera je poletela. U niskom letu, grupa je preletela preko Boke. Hidroavijatičari su želeli da tim letom daju primer i ostalim pripadnicima Momarice, da nastave borbu. Ubrzo, zamakli su iz pogleda onih koji su se dvoumili, i produžili let ka jugu. Probijajući se kroz olujni jugo snage osam bofora, kišu i guste oblake u zbijenoj formaciji štiteći se od mogućeg napada italijanskih lovaca, jugoslovenski hidroplani su odleteli ka Grčkoj. Sedam dana kasnije, ovi odvažni letači stići će do egipatske obale i nastaviti ratni put započet ujutro 6. aprila 1941.
Bio je to, verovatno, najslavniji trenutak u istoriji jugoslovenskog pomorskog vazduhoplovstva uopšte. Odluka da se ne prihvati kapitulacija i produži borba van otadžbine. Ova istorijska epizoda, svrstala je Pomorsko vazduhoplovstvo u red nezaobilaznih aktera Drugog svetskog rata na jugoslovenskim prostorima, ali i jugoslovenske vojne istorije u 20. veku, i postala predmet neprestanog interesovanja i istraživanja.
Ova istorijska epizoda kao i specifična egzotičnost jugoslovenskog pomorskog vazduhoplovstva uticala je na mnoge istraživače ove teme, pa tako i na nas u dugogodišnjem bavljenju vazduhoplovstvom. Posle zajedničkog rada na „Kraljevskom“ vazduhoplovstvu, došli smo do ideje da ponudimo što celovitiju sliku o razvoju ovog specifičnog dela vojske koji je objedinjavao i vazduhoplovstvo i momaricu, i more i reke na kojima su leteli hidroplani, i ratna i mirnodopska dejstva, i nekoliko država u kojima je ovo vazduhoplovstvo postojalo.
Interesovanje za ovu temu nije novost. Još je Miloš Crnjanski kao urednik lista Naša krila polovinom 1920-ih iskazivao fasciniranost Pomorskim vazduhoplovstvom. U vremenu socijalističke Jugoslavije, tokom 1970-ih i 1980-ih objavljen je veći broj stručnih i popularnih tekstova, koji su obrađivali pojedine tipove-hidro-avione ili ratne događaje u kojima je učestvovalo jugoslovensko pomorsko vazduhoplovstvo. Pojedini njegovi pripadnici ili savremenici događaja ostavili su nekoliko značajnih studija koje su postale osnov za dalja istraživanja. Mislimo, pre svega, na radove Franje Lolića ili Ladislava Zobundžije a potom i Vladimira Isaića ili Čedomira Janića. Takođe, i naših kolega istraživača kao što su Aleksandar Kolo, Šime Oštrić, Danijel Frka. Kako je veoma veliki broj letača Pomorskog vazduhoplovstva bio rodom iz Slovenije, u toj tadašnjoj jugoslovenskoj republici krajem 1980-ih objavljeno je nekoliko knjiga o istorijatu ovog vazduhoplovstva. Pre svega delo Gustava Ajdiča i Zorana Jerina (1990), potom knjiga Janeza Žerovca (1991), u kojima je dobar deo posvećen Slovencima pripadnicima PV i njihovom ratnom putu 1941. i kasnije.
Raspad Jugoslavije 1991-1992. godine doneo je nove istorijske epizode i aktere i na najdrastičniji način ,,zatvorio“ ovu temu. Ipak, raspad zemlje nije smanjio interesovanje za Pomorsko vazduhoplovstvo i novi rezultati istraživanja objavljeni su u Srbiji, Hrvatskoj i Sloveniji, ali i u inostranstvu.
U proteklih dvadeset i više godina, u srpskoj vojnoj-vazduhoplovnoj javnosti ovom temom su se aktivno bavili: Aleksandar Kolo sa naučnim radovima o Pomorskom vazduhoplovstvu u Aprilskom ratu 1941 objavljenim u naučnom časopisu Vesnik, potom radovima o tipologiji hidroaviona korišćenih do 1941; Ognjan Petrović, Nebojša Đokić, odnosno Aleksandar Radić sa radovima o pojedinim tipovima vazduhoplova korišćenih u momaričke svrhe posle 1945. godine u specijalnom prilogu Arsenal, lista Odbrana; kao i Nenad Miklušev.
Pomorsko vazduhoplovstvo inspirisalo je u Srbiji 2007. zapaženu izložbu pod dobro odabranim naslovom „Leteći čunovi“, čiji su autori jedan od potpisnika ove knjige, kao i Šime Oštrić, uz svakovrsnu podršku tadašnjeg direktora Galerije 73, Dejana Savića, gde je izložba debitovala. Ova uspela izložba je 2010. godine postavljena u Galeriji Muzeja nauke i tehnike u Beogradu. Istorijski okvir izložbe učinio nam se najadekvatnijim i primenili smo ga u istraživanju ove teme, odnosno pisanju poglavlja koja su već ranije ušla u monografije o jugoslovenskom vazduhoplovstvu i, konačno, monografije koja je sada pred čitaocima.
U ovom periodu, Pomorsko vazduhoplovstvo je u Hrvatskoj dobilo detaljnu studiju iz pera Vladimira Isaića i Danijela Frke, kao i Tomislava Aralice. Istorijom mornaričke avijacije JRV bavio se i Tino Jelavić. U Sloveniji Bogdana Marinac je na bazi razgovora i zaostavštine jednog od pripadnika PV, Ivana Kontea, napravila odličnu studiju. Egzotičnost teme, tipova letelica i ratna istorija Pomorskog vazduhoplovstva bili su zanimljivi i za italijansku, francusku, češku ili britansku publiku.
Za Pomorsko vazduhoplovstvo, kao u slučaju Vazduhoplovstva vojske odnosno Jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva, mnogo je istorijskih ili tehničkih činjenica vremenom postalo poznato. Od detaljnih istraživanja borbenih dejstava u Aprilskom ratu 1941, preko rada vazduhoplovne industrije i identifikacije tipova hidroaviona, pomnog utvrđivanja njihovih pojedinačnih sudbina, detalja bojenja i označavanja, tipologije oznaka ili uniformi, itd.
Ipak, i pored obilja istraženog i napisanog materijala uočili smo da nedostaje pregledna i sintetička monografija Pomorskog vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije, odnosno avijacije za podršku Ratne mornarice socijalističke Jugoslavije. Nedostaje, u stvari, studija koja bi obuhvatila pregled i analizu ostalih pitanja iz njegovog razvoja, kao što su logika upotrebe, odnos sa Mornaricom ili Vazduhoplovstvom, ratni planovi, personalna pitanja, organizacija, obuka, itd.
Bili smo, takođe, svesni različitih pogleda na pojedina pitanja iz ove tematike, koja su posebno problematizovali raspad Jugoslavije, nova istraživanja ili „čitanja“ postojećeg. Raspad Jugoslavije je uticao da se ova tema čita kao deo vojne istorije određene republike ili da joj se da određena politička, pa čak i negativna kvalifikacija. Takođe, raspadom države i protokom vremena u istraživački fokus ušla je i istorija austrougarskog mornaričkog vazduhoplovstva, koje je na neki način preteča jugoslovenskog pomorskog vazduhoplovstva.
Istraživanja u domaćim arhivama (Vojni arhiv Srbije, Arhiv Jugoslavije, pre svega), muzejima (Jugoslovenskog (ratnog) vazduhoplovstva u Beogradu, Muzeju novejše zgodovine Slovenije u Ljubljani), bibliotekama u Beogradu (Narodna biblioteka Srbije, vojna biblioteka poznata kao Centar za bibliotekarstvo, vojnonaučnu dokumentaciju i informaciju - CBVNDI), originalan foto-materijal prikupljen od savremenika i učesnika, komunikacija sa ostalim istraživačima ove teme, predstavljali su dobar temelj za zajednički rad trojice autora u izradi monografije. Posebno ukazujemo na fond P-17 u Vojnom arhivu gde je pohranjen značajan deo arhivskog materijala o Momarici Kraljevine Jugoslavije, pa tako i o Pomorskom vazduhoplovstvu. Taj fond je u suštini predstavljao osnovu za ovu monografiju, jer smo utvrdili da je ta građa uglavnom ostala neiskorišćena u ranijem istraživanju ove teme.
U težnji da javnosti predstavimo takvu studiju sa ,,pogledom“ koji će se unekoliko razlikovati od postojećeg ili upotpuniti saznanja i domete prethodnih radova, započeli smo pisanje ove monografije 2012. godine.


Knjiga je deo projekta Srpsko društvo u jugoslovenskoj državi u 20. veku: između demokratije i diktature (177016), koji finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

Knjigu možete kupiti u:
M-HOBBY (i online shop)
Bulevar Mihaila Pupina 123
11070 Novi Beograd
pon-pet 12-21, sub 11-15

http://www.spektar-mhobby.com/index.php?option=com.....p;Itemid=3