online
- voja64
- Stručni saradnik foruma
- Pridružio: 10 Okt 2012
- Poruke: 25481
|
Da dodam i malo podataka o prugama,konstrukciji ,konstruktorima i merama koloseka.
Čast konstruktora prve lokomotive upotrebljive za železničke potrebe pripala je Džordžu Stivensonu (George Stephenson).
Proba njegove prve lokomotive obavljena je 25.07.1814. godine na jednom koloseku u rudniku.
Lokomotiva je povukla teret od 30 tona brzinom od 6,4 km/h (4 m/h).
Stivenson je shvatio da pored usavršavanja lokomotive treba raditi i na usavršavanju postojećeih koloseka.
Takođe on je i prvi graditelj pruge na svetu jer je počeo gradnju pruge između gradova Stoktona i Darlingtona (Stockton and Darligton). Stivenson je odgovoran i za širinu koloseka od 1435 mm (4 feeta i 8,5 cola) koji danas zovemo Normalan. 
Stivenson je krajem semptembra 1825 godine provezao prvi voz prugom Stokton - Darlington lično upravljajući lokomotivom „Raketa". Postigao je brzinu od 18 km/h (11,25 m/h). Uz prisustvo mnogobrojne publike, lokomotiva je povukla 12 teretnih kola i 22 kola sa putnicima, što je bilo ukupne mase 90 tona bez mase lokomotive. U vozu je bilo 450 putnika, a svaka kola su u proseku imala masu od 2.650 kilograma. Odmah po probnoj vožnji pruga je primljena u redovan teretni saobraćaj a od 10 oktobra iste godine odobren je i prevoz putnika.
Toliko o o počecima železničkog saobraćaja a sad malo o širinama koloseka..
Prema širini koloseka, koja se meri između unutrašnjih bočnih površina glava šina, železničke pruge se dele na:
pruge uzanog koloseka,
pruge normalnog koloseka,
pruge širokog koloseka.
Pruge s različitim širinama koloseka građene su iz više razloga, uglavnom ekonomskih, političkih i vojnih. Karakteristike terena na kome su se gradile pruge često su bile od presudnog značaja za izbor kolosečne širine.
Otac železnice Džordž Stivenson kod pruge u topionici Bedlington primenio je širinu koloseka od 4,5 stopa (1,372 m), da bi kasnije kod Vajlemske, Kilingvorske i Hetonske pruge primenio širinu od 4 stopa i 8,5 cola (1,435 m). Ovu širinu koloseka Džordž Stivenson usvojio je i na prvim prugama puštenim u javni saobraćaj, odnosno na prugama Stokton -Darlington (1825. godine) i Liverpul - Mančester (1830. godine). U Rusiji je prva pruga između Petrovgrada i Carskog sela bila široka 6 stopa (1,830 m), da bi se kasnije svela na 1,524 m. U Holandiji prva pruga bila je širine koloseka od 1,829 m, da bi se kasnije svela na 1,435 m. Širina koloseka od 4 stope i 8,5 cola ili 1,435 m na osnovu tehničkog dogovora srednjoevropskih železničkih uprava usvojena je kao standardna širina koloseka. Danas je to najviše primenjivana kolosečna širina u svetu, širina tzv. normalnog koloseka. Pruge kod kojih je širina koloseka veća od 1,435 m jesu pruge širokog koloseka i danas u svetu postoje četiri tipa širokog koloseka:
ruski (1,524 m), u državama nastalim na teritoriji bivšeg SSSR i u Finskoj;
irski (1,600 m), u Irskoj, Australiji i Brazilu i Španiji
indijski (1,667 m), u Indiji i Pakistanu, Maleziji i još nekoliko Azijskih i Južno Američkih država;
pirinejski (1,676 m), u Španiji, Portugaliji, Argentini, Čileu i Cejlonu.
Pruge kod kojih je širina koloseka manja od 1,435 m jesu pruge uzanog koloseka i u svetu je nekada postojalo trideset tipova uzanog koloseka, od 0,381 m do 1,397 m. U Kraljevini SHS, Kraljevim Jugoslaviji i SFRJ, pored pruga normalnog koloseka, bilo je čak 20 tipova uzanih pruga različitih kolosečnih širina, u rasponu od 0,435 m do 1,000 m. Najčešće upotrebljavane kolosečne širine u svetu kod uzanih pruga bile su: 0,600 m, 0,750 m, 0,760 m, 1,000 m i 1,067 m. Nemački standard DIN 1250 dopuštao je za pruge uzanog koloseka i tramvajske pruge 4 kolosečne širine, i to: 0,500 m, 0,600 m, 0,750 m i 0,900 m.
Na teritoriji SR Jugoslavije najzastupljenije su bile uzane pruge čija je kolosečna širina iznosila 0,760 m (tzv. „bosanska širina"). Pruge te kolosečne širine na ovim prostorima počele su da se grade 1878. godine kada je Austrougarska zauzela Bosnu. Kasnije su se pruge ove kolosečne širine proširile i po Srbiji.
Godine 1957. kod nas je donet standard JUS P.Bo.010 koji je dopuštao pet širina za pruge uzanog koloseka i tramvajske pruge: 0,500 m, 0,600 m, 0,760 m, 0,900 mi 1,000 m. Na JŽ (u vreme SFRJ) postojale su pruge uzanog koloseka četiri različite širine: 0,600 m, 0,750 m, 0,760 m i 1,000 m. Osim poslednje širine („metarski kolosek"), na teritoriji nekadašnje SR Jugoslavije postojale su uzane pruge prve tri kolosečne širine, dok su u industriji najviše bile zastupljene širine od 0,500 m i 0,900 m.
Po nameni pruge uzanog koloseka delile su se na:
pruge za javni saobraćaj,vojne ili poljske,industrijske,šumske,gradilišne,rudničke i jamske.
literatura:
http://www.astronomija.org.rs/blog-am/1864-voz.html
|
