offline
- Danko SVIK VRS
- Mod u pemziji
- Pridružio: 19 Maj 2009
- Poruke: 4983
- Gde živiš: Beograd - Srbija; Novi Grad - Republika Srpska
|
TREĆI INDOKINESKI RAT
Rat između Kine i SR Vijetnam poznat još i kao Treći indokineski rat, izbio je 1979. godine i trajao je tokom februara i marta iste godine.
Povod ratu je intervencija SR Vijetnama u Kambodži i svrgavanje zločinačkog režima Crvenih Kmera od strane trupa SR Vijetnama.
Ali pre toga mali uvod u vezi sa Kambodžom (tada Kampučija):
Tragični dogadjaji, označeni kao »ubijanje Kambodže« (Sihanuk) počeli su državnim udarom protiv Norodoma Sihanuka i dovodjenjem na vlast generala Lon Nola u martu 1970., a okončani kompromisnim sporazumom o uspostavljanju mira postignutim na medjunarodnoj konferenciji održanoj pod pokroviteljstvom OUN u Parizu 1991. Kako je ovaj sukob u medjunarodnim okvirima počeo, tako se u medjunarodnim okvirima i završio, uz prestrojavanje u odnosima spoljnih faktora koje na početku sukoba niko nije mogao da predvidi (u završnoj fazi SAD i Kina koja je podržavala Crvene Kmere našli su se nasuprot Sovjetskom Savezu i Vijetnamu).
Ovakav ishod dvadesetogodišnjeg rata u Kambodži, jasnije nego ishod nekih drugih lokalnih sukoba pokazuje da je rešenje - pomirenjem u malom domaćem krugu - bilo moguće tek pošto je došlo do pomirenja u velikom, medjunarodnom krugu.
Materijalni i ljudski gubici koje je Kambodža u tom periodu pretrepela su takvih razmera i tako očigledni da je svaki pokušaj da se prikriju osudjen na neuspeh, a manipulisanje sa njima nemoguće.
Prema podacima iz raznih domaćih i stranih izvora (humanitarne i druge organizacije angažovane na terenu u toku i posle rata), Kambodža je u dvadesetogodišnjem periodu izmedju 1970. i 1990. izgubila »izmedju jedne četvrtine i jedne trećine« od oko 7,2 miliona stanovnika koliko se procenjuje da je imala na početku sukoba 1970. Tačan broj se nikad neće utvrditi, ali dokazi o razmerama, što znači i kvalifikaciji da se radi o genocidu su tako očigledni da to nije ni potrebno.
Dvadesetogodišnji period izmedju 1970. i 1990., po tome kako su se odvijali dogadjaji i smenjivale na vlasti zaraćene kambodžanske frakcije može se, grubo uzev podeliti na četiri perioda:
-Prvi koji je počeo 18. marta 1970., državnim udarom protiv ustavnog šefa države princa Norodoma Sihanuka – zabranom povratka u zemlju Sihanuku koji je u tom trenutku boravio u Moskvi na putu u Peking, ukidanjem monarhije i proglašenjem Republike Kambodže na čelu sa generalom Lon Nolom, a završio se padom režima Lon Nola i pobedom Crvenih Kmera 17. aprila 1975.
Ovaj period je obeležen pogromima protiv vijetnamskog življa, prenošenjem rata iz Vijetnama u Kambodžu – upadom američkih i sajgonskih snaga, operacije »Čenla I« i »Čenla II« (Čenla-stari kineski naziv za Kambodžu), dugo sakrivanim od američke i svetske javnosti bombardovanjem iz vazduha kambodžanske teritorije (operacije »Breakfast«, »Lunch«, »Dinner) - i »bratoubilačkim« ratom izmedju levičarskih snaga Crvenih Kmera podržavanih od Severnog Vijetnama i Kine i desničarskih snaga Lon Nola podržavanih od SAD i režima u Sajgonu.
Dugo potiskivana mržnja i strah od osvajačkih težnji Vijetnama iskorišćeni su od strane režima Lon Nola za raspirivanje nacionalne euforije i mobilisanje naroda protiv Vijetnama i Sihanuka koji je našao utočište u Kini, formirao Front nacionalnog oslobodjenja, koalicionu vladu sa Crvenim Kmerima (Kraljevska vlada nacionalnog jedinstva Kambodže) i udružio se sa Severnim Vijetnamom i pro-komunističkim pokretom Patet Lao princa Sufanuvonga na platformi »zajedničke borbe tri naroda Indokine« protiv američke intervencije i pro-američkih režima u Kambodži, Južnom Vijetnamu i Laosu.
Tako je došlo do platforme i rasporeda snaga za novi, petogodišnji rat u Indokini (1970-75.)u kojem je Kambodža bila najveća žrtva.
Savez sa dojučerašnjim neprijateljima Crvenim Kmerikma, (»savez sa djavolom«), Norodom Sihanuk je objasnio činjenicom da su ga »dogadjaji u Pnom Penu primorali da se izmedju američkog imperijalizma i azijskog komunizma opredeli za ovaj drugi...Amerikanci su se upustili u avanturu u kojoj će izgubiti i kad - tad morati da se povuku, a mi ćemo se naći u susedstvu pobedonosnog Vijetnama od kojeg strahujemo koliko i od SAD...«.
Osnovno je, medjutim, bilo to što je Sihanuk u Crvenim Kmerima našao jedinu formaciju sposobnu da povede borbu protiv pučističkog režima Lon Nola i američke intervencije, Crveni Kmeri u njemu šefa države Kambodže koji im je dao unutrašnji kredibilitet i medjunarodni legitimitet. Saradnja Sihanuka i Crvenih Kmera i oslonac na Severni Vijetnam i Kinu predstavljala je jedinu mogućnost da se u blokovski podeljenom svetu dobije podrška koja je obećavala povoljan ishod borbe za nezavisnost – i Sihanuku povratak na presto.
Podrškom režimu Lon Nola i proširenjem rata na teritoriju Kambodže u trenutku kad je već bila doneta odluka o okončanju intervencije u Vijetnamu, Sjedinjene Američke Države su nastojale da oslabe oslobodilačke snage Južnog Vijetnama i stvore situaciju u kojoj će režim Ngujen Van Tijea u Sajgonu imati izgleda da se duže održi u sukobu sa Hanojem. Bombardovanje teritorije Kambodže i dela teritorije Južnog Vijetnama i Laosa, bez presedana po intenzitetu i destrukciji, medjutim, nije moglo da zaustavi širenje pokreta otpora protiv Lon Nolovog režima u Kambodži, niti da utiče na konačan ishod rata u Vijetnamu.
Bombardovanje je prouzrokovalo velike žrtve medju civilnim stanovništvom, dovelo do razaranja infrastrukture i osnove na kojoj je funkcionisalo kmersko društvo, dovelo do omasovljenja pokreta Crvenih Kmera i raspirivanja gradjanskog rata. Oko 4 miliona-više od polovine stanovnika je bilo primorano da zbog bombardovanja napusti svoja naselja i zaštitu traži u nepristupačnim planinskim krajevima pod kontrolom Crvenih Kmera ili u Pnom Penu pod kontrolom vlade Lon Nola (stanovništvo glavnog grada sa oko 600.000 povećalo se na oko 3 miliona), u jednom i u drugom slučaju popunjavalo je redove sukobljenih strana i »hranilo« rat.
O kakvom se intenzitetu bombardovanja radilo, govori podatak da je u misijama »podrške prijateljskim snagama« u pojedinim periodima bilo preko 80 »naleta« formacija B52 dnevno, preko 4.000 mesečno, rekordnih 17.000 u decembru 1970., da je za četiri godine na teritoriju od oko 100.000 kv km pod kontrolom Crvenih Kmera i Vietmina izbačeno oko 540.000 tona eksploziva (u toku Drugog svetskog rata na Japan je izbačeno 160.000 tona, ne računajući A i H bombe na Hirošimu i Nagasaki, na približno istu površinu Jugoslavije za 78 dana 1999. izbačeno je oko 22.000 tona, ne računajući kasetne bombe).
U izveštajima medjunarodnih-humanitarnih i drugih organizacija koje su bile angažovane u Kambodži ukupne ljudske žrtve u ovom periodu procenjivale su se na oko 1,1 miliona, od toga u pogromima vijetnamskog življa oko 200.000, u bombardovanju i sukobima na strani Crvenih Kmera oko 500.000, na strani Lon Nola oko 400.000.
-Drugi, izmedju 17. aprila 1975. i 9. januara 1979., period vladavine Crvenih Kmera. Ovaj period je bio ispunjen strahovladom Crvenih Kmera, iseljavanjem stanovništva iz gradova, masovnim likvidacijama »unutrašnjih neprijatelja«, pripadnika manjinskih etničkih i drugih grupa, čistkama u sopstvenim redovima, kao i oružanim napadima na teritoriju Vijetnama.
U dokumentima humanitarnih i drugih medjunarodnih organizacija angažovanim u rehabilitaciji Kambodže procene o broju ubijenih ili umrlih od gladi, bolesti i nehumanih uslova života u tom periodu kreću se od 1,4 do 1,7 miliona, ili uopšteno »izmedju jedan i dva miliona«.
Ni ovi podaci, razume se, ne mogu biti ni dokazani ni osporeni. Blizu dvadeset hiljada masovnih grobnica (19.440) i blizu dve stotine (167) zatočeničkih centara-stratišta otkrivenih širom zemlje, kao i činjenica da su skoro u potpunosti iskorenjeni pripadnici manjinskih-etničkih zajednica (činili 15% stanovništva 1970.) i čitavi društveni slojevi sopstvenog naroda govori o razmerama, ali ne i o broju ubijenih.
Ono što je neosporno i jedino važno za kvalifikaciju režima Crvenih Kmera, medjutim, jeste činjenica da se radilo o definisanoj politici masovnog istrebljivanja sopstvenog naroda zasnovanoj na političkoj, socijalnoj i rasnoj diskriminaciji, s razlogom kvalifikovanoj kao »autogenocid«, ili genocid protiv sopstvenog naroda (kovanica jednog francuskog novinara).
Nerealno postavljeni ciljevi, ksenofobija zasnovana na ekstremnom nacionalizmu i opsednutosti opasnošću spolja, osećaj nesigurnosti zbog odsustva podrške unutar zemlje (»delovali u praznom prostoru«), učinili su da Crveni Kmeri i u miru svuda oko sebe vide zaverenike, sabotere, izdajnike, špijune, traže i prizivaju unutrašnje i spoljne neprijatelje i reaguju na jedini način za koji su znali – terorom i ratom. U nastojanju da se održe na vlasti, počinili su nevidjene zločine nad sopstvenim narodom, razorili zemlju, otvorili vrata neprijatelju od kojeg su najviše strahovali, prokockali nezavisnost i izgubili vlast.
Na primeru Crvenih Kmera kao da se potvrdilo pravilo prema kojem ekstremni nacionalni pokreti počinju borbu protiv »spoljnih«, zatim se okreću protiv »unutrašnjih« i završavaju borbom do samouništenja protiv »neprijatelja« u sopstvenim redovima. A na primeru Kambodže – šta se dešava sa narodom i zemljom koji izgubi kontrolu nad svojom sudbinom.
-Treći, od ulaska vijetnamskih trupa u Kambodžu na prelazu 1978/79., do mirovnog sporazuma u Parizu 1991. Ovaj period je obeležen borbom vijetnamskih i njima pridruženih kambodžanskih snaga (Hun Sen-Heng Samrin), podržavanih od Sovjetskog Saveza protiv ostataka Crvenih Kmera koji su se uz pomoć Kine i prećutnu saglasnost SAD i Tajlanda održali u pograničnim oblastima prema Tajlandu.
Nema podataka o gubicima medju civilnim stanovništvom i pripadnicima sukobljenih kambodžanskih strana, Crvenih Kmera na jednoj i provijetnamskih Hun Senovih snaga na drugoj. Nema sumnje da su bili veliki, jer ako su prekaljeni vijetnamski vojnici, veterani indokineskog rata, naoružani modernim oružjem, brojno daleko nadmoćniji (oko 140.000 prema oko 25.000), uz sovjetsku logističku podršku, prema vijetnamskim i stranim podacima u ovom desetogodišnjem periodu pretrpeli oko 65.000 poginulih i oko 300.000 ranjenih-gubici protivničkih-kambodžanskih snaga i civilnog stanovništva bi po svoj prilici morali biti daleko veći.
O žestini borbi govori i podatak da je u tom periodu na tajlandsku teritoriju izbeglo blizu milion izbeglica, što je predstavljalo oko 15% tadašnjeg stanovništva zemlje.
Sve u svemu, u dokumentima raznih medjunarodnih institucija se procenjuje da je u periodu izmedju 1970. i 1990. Kambodža izgubila oko 33% gradskog i oko 15% seoskog stanovništva, odnosno oko jednu četvrtinu ukupnog stanovništa, pri čemu se o apsolutnim brojkama opet može samo nagadjati. Podatak je tako stravičan da je sasvim irelevantno koliko je to u apsolutnom broju. Ipak, procena da je Kambodža 1984. imala oko 7,2 miliona stanovnika, koliko i na početku sukoba 1970., uz godišnju stopu priraštaja izmedju 2,5 i 3,0 procenta - upućuje na zaključak o tome da bi ukupan broj žrtava zaista mogao iznositi »oko ili nešto manje od dva miliona«. U odnosu na broj stanovnika, to bi za bivšu SFRJ iznosilo oko 5 miliona, za Veliku Britanju oko 15 miliona, za SAD oko 50 miliona.
Pokušaj da se od odgovornosti isključi bilo koji od učesnika u kambodžanskoj tragediji, kao i pitanje koliko od toga kojem pripisati, zaista je besmisleno.
U Pnom Pen su ulazili u malim grupama, mladoliki, skoro deca. Obučeni u crne pižame, kretali su se nečujno u gumenim sandalama na nogama, sa tradicionalnim »kramar« šalom oko vrata, nemarno prebačenim oružjem preko ramena, izvanredno čistim i dobro održavanim, konstatovao je jedan očevidac, koji je čudom preživeo vladavinu Crvenih Kmera i ostavio opis dogadjaja koji ovde interpretiramo. Jednostavno su ušetali u neuobičajenoj tišini za uvek bučni grad, ne pokazujući nikakvo neprijateljstvo prema stanovnicima koji su ih posmatrali okupljajući se na ulicama. U gradu je zamrla svaka aktivnost, bilo je nestvarno tiho, kao da je vreme stalo. U drugom talasu ušli su »instruktori«, kako ih je nazvao ovaj očevidac, koji su se od prethodnice razlikovali samo po autoritativnom držanju. Oni su prilazili grupama stanovnika, pozivali ih da odmah napuste grad i krenu prema unutrašnjosti. Neka napuste grad, govorili su, u gradu nema hrane (što je bilo istina), grad je pun američkih špijuna, predstoji američko bombardovanje, neka ništa ne uzimaju, ništa im neće trebati, vratiće se brzo, obećavali su (što nije bilo istina)...
U početku su samo tiho govorili “napustite grad, napustite grad”, ne podižući glas na gradjane koji su stajali na ulicama, a onda su počeli da zalaze u sporedne ulice, domove, ustanove i bolnice, onima koji nisu odmah reagovali pretili su oružjem, sve češće su se čuli i pucnji, prvo upozorenja a posle i direktno u one koji se nisu odazivali, opet bez povišenog glasa, bez gestikulacija i bilo kakve emocije. I uskoro – stvorile su se dugačke kolone ljudi, žena, dece i staraca, ranjenika i bolesnika izbačenih iz domova, ustanova i bolnica koje su se kretale prema izlazima iz grada i dalje, putevima prema unutrašnjosti. Krenuli su u noć, desetine, stotine hiljada ljudi u sve dužim kolonama, bez hrane i vode, usmeravajući se instiktivno prema kraju svog porekla, praćeni sve češćim pucnjevima na začelju kolone. Narednog dana, grad od oko tri miliona stanovnika je osvanuo avetinjski prazan, a putevi koji su vodili prema unutrašnjosti obeleženi odbačenim stvarima, iznemoglim, bolesnim i mrtvim ljudima...
»Od kad je sveta i američkog imperijalizma«, izjavio je Pol Pot povodom ulaska njegovih jedinica u Pnom Pen, »ni jedna armija, ni jedan narod nije postigao tako potpunu pobedu nad američkim imperijalizmom...Naša revolucionarna armija je ostvarila to što nikome nije pošlo za rukom...U našoj 2000. godina dugoj istoriji nikada nismo odneli tako čistu pobedu i postigli tako potpunu nezavisnost...Samo smo mi Kmeri, naša kmerska nacija, naš kmerski narod pod rukovodstvom naše revolucionarne partije mogli da ostvarimo tako čistu i potpunu pobedu...«
Vreme je pokazalo, medjutim, da su Crveni Kmeri ostvarili veoma skupu pobedu. Pobedili su sa vojskom od oko 70.000 boraca, medju kojima je bilo oko 15.000 »kadrova« - članova ilegalne, tajnovite »Angka« organizacije (»Angka je svuda oko vas, ima više oči nego ananas, sve vidi, sve čuje, sve zna«), suviše malo za tako veliku zemlju i za rešavanje problema sa kojima su se kao pobednici suočili. Bili su malobrojni, nisu raspolagali kadrovima za vršenje vlasti u miru, jednostavno nisu znali da upravljaju zemljom u uslovima mira.
Regrutovani iz najzaostalijih socijalnih grupa, tzv. »Planinskih Kmera« (»Divlji Kmeri«) koji grad nikad nisu videli, za koje je grad predstavljao oličenje zla i tudje, korumpirane vlasti, izrasli i formirani u surovom ratu - predstavljali su strašno oružje u ostvarivanju prvog cilja koje je rukovodstvo Crvenih Kmera sebi postavilo - da potpuno unište »staro društvo«, ali ne i da grade »novo«. Jedini način za upravljanje zemljom za koji su znali bio je onaj koji su naučili u ratu –primenom sile i terora, a za to je bilo neophodno uvek iznova iznalaziti neprijatelja i pribegavati teroru, što je dovelo do pretvaranja zemlje u jedno veliko gubilište.
U istoriji jedva da bi se mogao naći primer da je neki tako malobrojni, ekstremni u osnovi gerilski pokret osvojio vlast i nesposoban da vlada u mirnodopskim uslovima tražio i našao neprijatelja u sopstvenom narodu. To što u tome nije nailazio na otpor i održao se relativno dugo, da bi bio uklonjen tek interevencijom spolja, objašnjava se činjenicom da je ovladao zemljom u kojoj su bili prekinuti svi normalni društveni tokovi, razorena državna i društvena infrastruktura, narod »iščupan iz korena«, doveden u stanje potpune apatije, nesposoban za bilo kakvo suprotstavljanje i otpor. Iskazi preživelih i zapisnici o ispitivanju optuženih iz zatvora Tuol Sleng svedoče o potpunoj rezignaciji, prihvatanju i prizivanju smrti kao izbavljenja od postojećeg stanja.
Iza naizgled besmislenog i nepotrebnog terora i održavanja atmosfere neizvesnosti i straha krili su se, međutim, vrlo racionalni razlozi – želja za održanjem na vlasti.
Kakav je bio odnos Kine i Vijetnama, narocito posle invazije Vijetnama na tadasnju Kampučiju?
Loš, Kina je čak i 1979. napala Vijetnam ali su Vijetnamci nakon SAD pobijedili i Kineze, za par nedelja.
Kina je napala SR Vijetnam s ciljem da ga kazni zbog obaranja režima Crvenih Kmera u Kambodži, a koji su imali politički podršku NR Kine.
Pored artiljerijskih dvoboja između vojski NR Kine i SR Vijetnama, bilo je i vazdušnih duela između vazduhoplovnih snaga sukobljenih strana. U vazdušnim duelima iskusniji vijetnamski piloti su bili bolji.
Sukob se završava vijetnamskom pobedom i povlačenjem kineskih snaga, sa teritorije Vijetnama.
Kineski pokušaj je završio neuspešno.
|
