offline
- Jovan Nenad
- Elitni građanin
- Pridružio: 14 Okt 2012
- Poruke: 2296
|
Nenad Antonijević
Stradanje srpskog i crnogorskog civilnog stanovništva na Kosovu i Metohiji 1941. godine
Sažetak
U saopštenju se daju podaci o stradanju stanovništva srpske i crnogorske nacionalnosti na Kosovu i Metohiju za period od aprila do decembra 1941. godine. Većina ubijenih je bila žrtva terora koji su
sprovodili naoružani albanski civili kao pojedinci ili kao pripadnici oružanih formacija, a koji su iskoristili okupaciju u Drugome svetskom ratu da bi ostvarili cilj političkih predstavnika albanskog naroda o stvaranju Velike Albanije bez slovenskog stanovništva. U toku 1941. na udaru su
se u najvećem broju našli srpski i crnogorski kolonisti i naseljenici koji su Kosovo i Metohiju naselili nakon Balkanskih ratova i Prvoga svetskog rata. Desetine hiljada Srba i Crnogoraca bilo je prinuđeno da ode u izbeglištvo kako bi sačuvalo svoje živote. Srpska i crnogorska imovina
je bila uzurpirana ili uništena, a pravoslavne crkve, manastiri, spomenici i groblja su oskrnavljeni ili porušeni.
Pritisak na srpsko i crnogorsko stanovništvo od strane albanskih političkih predstavnika, oružanih formacija i pojedinaca otpočeo je neposredno po ulasku nemačkih, italijanskih i bugarskih okupacionih trupa u Jugoslaviju aprila 1941. godine.Manifestovao se u vidu raznih pretnji i naređenja da se iseljavaju, zatim u vidu fizičkog uništenja te paljevina kuća i druge nepokretne imovine. Prve žrtve albanskog terora bili su kolonisti naseljeni na Kosovu i
Metohiji između dva svetska rata. Bilo je hiljade izbeglica. Brojne porodice bile su bez hranilaca i odraslih muškaraca, koji su u Aprilskom ratu pali u zarobljeništvo ili se iz drugih
razloga još nisu vratili svojim kućama. Bilo je dosta i onih koji su, da bi spasili život, morali odmah po okupaciji da pobegnu, ostavljajući porodice, jer su verovali da žene i
deca neće biti izloženi zlostavljanjima i progonima. Među izbeglima je bilo i mnogo majki sa više dece, koje su bacale decu u Bistricu, jer nisu mogle da izdrže napore. Žrtvovale
su najslabije, bolesno ili najmanje dete, ono koje je onemogućavalo kretanje, kako bi spasile, ne sebe, nego ostalu decu: tako je Pera Maslovarić iz Šapteja kod Dečana,odstupajući kroz Rugovu, u trenutku nemoći i očaja bacila svoje dete iz kolevke u Bistricu Kolone srpskih i crnogorskih izbeglica, koje su bile prinuđene da napuštaju svoje kuće i imanja, kretale su se u tri smera. Brojna izbeglička grupacija je, bežeći sa Metohije, išla Rugovskom klisurom preko Čakora u Crnu Goru, druga kolona je odlazila na jug Srbije, u Toplicu i Jablanicu, dok je
treća kolona prognanika išla, preko Kosovske Mitrovice, Ibarskom dolinom u Kraljevo, Kragujevac, Čačak i druga mesta u Šumadiji i zapadnoj Srbiji. Mnogi su se zadržavali
na Kosovu i Metohiji, u gradovima, opštinskim središtima i većim selima u blizini italijanskih karabinjerskih stanica, gde su imali kakvu-takvu zaštitu. U Prizrenu su se izbeglice
nalazile u zgradi Bogoslovije. Izbegli su u Peći bili smešteni u konacima Patrijaršije (u ovom zbegu ih je bilo više stotina). U Đakovici su izbeglice jedno vreme boravile u crkvenom dvorištu. U Zlokućanu, gde su boravile izbeglice iz Drenice, pomoć je dobijena u katoličkoj crkvi od patera Tome Đaje, rodom iz Bosne. U ovom selu su pojedini Albanci katoličke vere prihvatili nekoliko porodica izbeglih Srba. Albanci su prihvatali srpske porodice iz Lukavca,
istočki srez. Izbeglički zbeg se nalazio u Đurakovcu, selu koje se nalazilo pored puta Kosovska Mitrovica-Peć. U ovom zbegu je umrlo 22 lica, od kojih su desetoro bili deca. Na Metohiji izbeglice su se koncentrisale i u Kovrgama, Dubravi, Istoku, Goraždevcu, a na Kosovu u Vrelu, Suvom Dolu, Požaranju, Kosovu Polju i drugima većim srpskim selima. Položaj izbeglica bio je težak, imali su loš smeštaj, bili su bez imovine i sredstava za život, slabo odeveni i
često gladni. Izbeglice u Srbiji dobijale su pomoć od Crvenog krsta, a vlada Milana Nedića je obrazovala Komesarijat za izbeglice i preseljenike koji je brinuo o njihovom razmeštaju i zbrinjavanju. Položaj izbeglica u spaljenoj i siromašnoj Crnoj Gori bio je znatno teži od izbegličkog života u Srbiji. Na prvim manifestacijama u čast dolaska okupatorske vojske u Peći na ulici su od strane Albanaca ubijeni Vuko Novaković, Mihajlo Karović, Vukadin Miketić i Rako Jokić. Tih dana je u Peći ubijeno još 14, a u okolini oko 30 Srba.Do 31. maja u pećkom srezu spaljena su i opljačkana naseljenička sela Bokšići, Milićevići, Dolovo, Drenovac, Gornji
Petrič, Klinčina, Svrhe, Donji Petrič, Lješani i Glavičica. U Goraždevcu, selu udaljenom sedam kilometara od Peći, u julu su ubijeni, dok su obrađivali imanje, Milutin i Miljko Jeremić te Stevan Radović i Grujica Bobičić. Prilikom pretresa sela ubijeni su Panto Portić i, u svojoj kući, Milan Manojlović. U Duboviku, kod Peći, naseljenici su pružili otpor Albancima. U borbi su poginuli Miloš Vuković i Milorad Labović, Belo Polje kod Peći italijanski karabinjeri su
štitili do ustanka u Crnoj Gori. Zato su do tada ubijena samo dva Srbina: Ilija Grbanović i Miloš Baćević. Čim su se Italijani povukli, vulnetari su počeli pljačku. Muškarci, stariji
od 13 godina, proterani su u zbeg, u Pećku patrijaršiju, a sva letina im je oduzeta. Za vreme pljačke ubijen je Niko Pelović, a nešto kasnije i Mihajlo Grbanović. Među napadnutim selima, koja su popaljena ili čije je stanovništvo proterano, u ovom delu Metohije bili su Dobruša, Dubrava, Ljubovo, Suvi Lukavac, Ukča, Rakoš, Belica, Tučep, Osojane, Biča, Berkovac, Verić, Šaljinovica i druga. Đurakovac je napadan u više navrata. U glavičkoj opštini pećkog sreza
ubijeni su Milovan Balević i Blago Orlović iz Gornjeg te Milić Janković iz Donjeg Petriča. Ubijeni su u Drenovcu Živko i Dobrivoje Jovanović te Petar Zlatić i Jovan Krasić, u Dolovu Živko i Petar Garić, a u Dugonjivu Jovan Raškovićte Staša i Petar Stašić. U Prizrenu prvih dana okupacije ubijena su braća Vladimir i Ljubomir Marjanović, studenti prava, te Milić Popović,
penzioner, a zaklani su Manojlo Jovanović, lončar, i Andrija glavu na kolac i nosili kroz selo. Bajram Uka je u suvorečkom kraju ubio u leto 1941. dva Srbina koji su kosili
livadu. Početkom maja 1941. Dobruša kod Peći napadnuta je od jakih vulnetarskih snaga. Stanovnici su napustili selo i spasavali se odlaskom u Vitomiricu i Peć. Posle odlaska Nemaca i preuzimanja okupacione vlasti od strane Italijana, većina meštana, osim onih koji su otišli u Crnu
Goru, vratila se natrag. Načelnik istočkog sreza Dževat Begoli organizovao je novi napad 17. oktobra u kome su, pored vulnetara iz istočkog sreza, učestvovali i vulnetari iz
pećkog, dreničkog i đakovičkog sreza. Branioci su izdržali dva dana, a kada im je nestalo municije osigurali su povlačenje staraca, žena i dece, nakon čega su i oni napustili
selo, koje je opljačkano i spaljeno. Stanovništvo se povuklo u dve kolone, prema Vitomirici i prema Đurakovcu. Među meštanima je bilo četvoro mrtvih: Dušan Milić, Petar
Kovačević, Neda Radonjić i Stevka Kaluđerović. Progon naseljenika iz Drenice, započet u vreme Aprilskog rata, okončan je u novembru 1941. godine, osim u Srbici koja je raseljena sredinom 1943. godine. U dreničkom srezu, u okolini Srbice, posle maja 1941. teror Albanca postao
je ređi, što je bio rezultat relativne zaštite srpskog življa od strane italijanskih karabinjera. Italijani su štitili male grupe ili pojedince, ali su se u slučajevima masovnijih napada ponašali nezainteresovano. Posle 13-julskog ustanka u Crnoj Gori, odnos Italijana se pogoršao, što su Albanci iskoristili da bi pojačali teror. Proterali su opljačkali, za nepuna dva meseca okupacije, sva naseljenička sela u unutrašnjosti Drenice. A u drenička sela nije se vratio priličan broj Srba i
Crnogoraca, vojnika iz Aprilskog rata. Oni nisu poginuli na Fišić, samardžija. U seoskim sredinama ubistava je bilo mnogo više. U Velikoj Hoči, pak, živelo je početkom aprila
1941. oko 200 srpskih porodica. Prvih dana okupacije ubijeni su Blagoje Stojković, Dušan Vuković i Simo Trivan. U selu Zrze ubijeni su Ivan Najdanović, Obrad Krivošijanin i
Dane Mitrović. U Topličanima, kod Suve Reke, starca Arseniju Ilića ubili su posle mučenja, a nakon toga nabili su mu frontu, nisu zarobljeni, nego su, prilikom povratka, ubijeni u blizini svojih kuća. Albanci su, predvođeni Jusufom i Mehmetom Gradicom, 18. aprila napali Srbicu, u kojoj se nalazilo oko 200 naseljeničkih porodica izbeglih iz unutrašnjosti Drenice. Vlast u Dreničkom srezu preuzeo je Šaban Poluža, a progon naseljenika nastavljen je nesmanjenom
žestinom.Vulnetari su početkom maja upali u Glogovac. Spalili su 109 srpskih kuća (od 120) i crkvu. Bunare su zatrpali, a groblja oskrnavili. Slično su se ponašali i u Krajkovu, u
kome je bilo 12 naseljeničkih kuća. Komorane, koje je imalo 57 srpskih domova, spaljeno je, a prilkom proterivanja ubijeni su Jošo Kukolj, Pero i Dušan Rodić te Đuro i Simo Trivan. U Bivoljaku su sve kuće opljačkane, porodice proterane, a ubijeni su Anđelko, Milivoje, Milenko, Petar i Milica Milenković sa malim detetom u rukama. Tokom leta počelo je opšte proterivanje naseljenika iz više dreničkih sela. Proterivanjima su prethodila ili su bila praćena mnogim ubistvima. U Voćnjaku, u kome je bilo samo osam naseljeničkih kuća, prvi je ubijen Gligorije Joksimović u šumi, gde je otišao po drva, a potom u svojoj kući Vukoman Martinović. Ubijen je i Obrad Jevtić. U porodicama koje su se zadržale u Srbici bilo je takođe više ubijenih. U
svojim kućama ubijeni su Petar Milović, Igor Kotlajić i Pavle Burić. Na ulaznim vratima kuće vulnetari su ubili Nikolu Đilasa, a na putu za Kosovsku Mitrovicu Vuka Samardžića i učitelja Milića Vujisića. U selu Kraljici na njivi je ubijen Blagota Roganović, a Draga Markovića i Mirka Popovca
poveli su, pod besom, da rade za nadnicu, ali kada je trebalo da ih isplate, obojicu su ubili. U Ćirezu su ubijena dva brata Šakića, a u Novom Poljancu Dragiša Radović, dok
je Arsenije Radović umro pod batinama. U okolini Orahovca i Đakovice teror je počeo noćnim
pucnjavama na naseljenička sela, kako bi se stanovništvo zaplašilo, a zatim se prešlo na na paljevine kuća i ubijanja. Selo Lozica, kod Orahovca, napadnuto je već 7. aprila, a u
sledeća dva dana napadnuto je i selo Đinovce. Svim naseljenicima u selu Kpuz, u pećkom srezu, Albanci su 7. aprila naredili da se što pre isele. U đakovičkom srezu je do juna
ubijeno 155 Srba, naseljenika. Selo Nakarade u đakovičkoj opštini, u kome je živelo 45 porodica naseljenika, već u aprilu morali su da napuste svi stanovnici. Čim je selo ostalo bez žitelja, ušli su Albanci koji su rušili kuće, odnosili vrata, prozore, crep i drugi upotrebljiv građevinski materijal. Zatrpani su bunari, posečeni i uništeni voćnjaci. Takođe je napadnuto i selo Uiz, gde je živelo 11 porodica naseljenika. U Lubardi je ubijeno oko 50 Srba i srušena pravoslavna crkva. U selu Rastavica ubijeno je oko 150 Srba i srušena crkva. U dečanskoj opštini ubijeno je i ba-
čeno u Bistricu oko 200 Srba, najviše žena i dece. Brojni zločini izvršeni su u opštini Junik u kojoj je ubijeno oko 400 Srba i razrušena crkva u selu Pacaju. U okolini Đakovice, na
mostu na reci Ereniku, Albanci su sačekivali izbeglice iz podrimskog sreza i ubijali ih. Glavni organizator i podstrekač zločina izvršenih nad Srbima bio je Sulejman beg Crnoglavić, predsednik opštine u Đakovici. Dok se kolona izbeglica iz opština Junik i Ponoševac kretala ka Peći, u prolazu kroz albansko selo Crnobreg, seljaci su na goloruke
ljude i na decu pucali. Najteže je bilo porodicama naseljenika koji su bili mobilisani, jer su pljačkaši znali da u njihovim kućama nema odraslih muškaraca i da neće nailaziti na otpor. U selu Gornji Biteš, kod Đakovice, sredinom aprila ubijeni su Miraš Stijović, Milivoje Vukašinović te
Savo Radulović i njegov dvanaestogodišnji sin Dimitrije. Ubijeni su ostali nesahranjeni, pošto su ostali naseljenici sa porodicama morali odmah da napuste selo. Albanci su leš M. Stijovića bacili u bunar, a ostala tri leša su spalili. Više hiljada vulnetara i žandarma pod komandom Bislima
Bajgore i Šabana Poluže napali su Ibarski Kolašin 30. septembra. Napad je počeo iz Metohije i selo Banja je bilo prvo na udaru. Vulnetari su do 10. oktobra spalili sela Zupče, Jagnjenica, Prelaz, Rujište, Padine, Kozarevo, Kobilja Glava, Donje Varage, Strmac, Ugljare, Rezala, Brnjak, Krligate, Dren, Crepulja, Zagulj, Kaludra, Jabuka, Gornji Jasenovik, Kovači, Čečevo i Banja. Vulnetari su u Ibarskom Kolašinu 1941. ubili 150 ljudi.Progoni srpskog stanovništva u kosovskim selima bili su slični progonima u dreničkim i metohijskim selima. Noćni napadi sa pucnjavom i vikom napadača, pljačkom stoke i ubistvima. Paljeni su stogovi sena, štale, šupe, ambari i
druge pomoćne zgrade u seoskim domaćinstvima. Najčešće su Albanci nastojali da u selu ubiju dvojicu-trojicu najuglednijih Srba, da bi ostale zaplašili i naterali da se odsele. Ipak, proces iseljavanja na Kosovu ipak tekao je sporije nego na Metohiji i u Drenici. Naseljenička sela su paljena, a naseljenici ubijani i u suvorečkom srezu, u Podujevu i okolini. U selu Prapaštica, kod Podujeva, nekoliko stotina naoružanih Albanaca napala je 18. aprila naseljeničke kuće.
Iz sela su prognali 53 porodice. Dve hiljade naoružanih Albanaca upalo je u isto vreme i u Novo Čikatovo u gračaničkom srezu i izvršilo pljačku. Spalili su sve naseljeničke kuće i crkvu. U selu je bilo više od 70 porodica, većinom iz Bosne i Hercegovine. Prognanici su se do jeseni 1943. zadržali u Prištini, Kosovu Polju i Gračanici, kada su još jednom proterani u Srbiju. Slično se dogodilo i sa ostalim naseljeničkim selima i srezovima Priština, Podujevo i Uroševac. Potresno je svedočanstvo sveštenika Srpske pravoslavne crkve iz Babinog mosta kod Prištine o progonima i
teroru.
Ubiše mnogo naših vojnika, ubiše mog najboljeg saradnika Vukala Jovanovića, predsednika opštine i banskog većnika iz Babinog Mosta. U srezu počeše paljevine, pljačke i ubistva. Narod, naročito naseljenički morao je napuštati domove. Bogatijim starosedeocima bilo je teško odvojiti se od imanja. Morali su plaćati Arnaute da ih čuvaju. Jedni su Arnauti čuvali, a drugi pljačkali. Kad sam početkom juna došao u Kraljevo video sam svoje parohijane isterane, bedne i uplakane. Suze njihove naći će zajedno sa mojim suzama razumevanje kod Boga i svemilostivi će Bog dati da se razvedri nebo nad srpskim Kosovom.
U junu su u zatvoru prefekture u Prištini nađeni leševi petorice Srba seljaka, koji su pod batinama umrli. Leševe su pronašli italijanski vojnici i sahranili. Inicijatori progona i zatvaranja Srba bili su Ilijaz Agušević i Šukri beg Ramadan, industrijalac iz Prištine, Amed-beg, rentijer iz Skoplja, koji je pobegao ispred Bugara iz Skoplja u Prištinu, Maljuš Kosova, kačak iz vremena Kraljevine Jugoslavije, i Zeinel Beriša zvani Bajraktar, zemljoradnik iz Prištine, koji je lično
ubio Spiru Karakuševića, časovničara, Nikolu Radojevića, lekara, obojicu iz Prištine, i druge.
A ubistva Srba u Uroševcu i neposrednoj okolini otpočela su u vreme prikupljanja žetve. Ubijeni su Srećko i Uroš Margović, zemljoradnici iz sela Doganjeva, udaljenog dva kilometra od
Uroševca. Obojica su bili pošli u šumu u blizini sela radi seče drva, Albanci iz njihovog sela pošli su za njima i ubili ih iz zasede puščanom vatrom. U vučitrnskom srezu, u Čičavici, ubijeni su Vukašin i Božo Bešić te Bogić Raspopović sa sinom Čedomirom. Ostali meštani su prebegli u Srbiju. U selu Tankosić, na putu Gnjilane-Uroševac, ubijeni su Stana (na njivi) i Nikola Krstić (na kućnom pragu) te Velimir Jovanović (na njivi) i Mirko Cvetković (na seoskom putu). U Srpskom Babušu i okolini u julu je ubijeno oko Srba. U oktobru je ubijen Nikola Runić. Radovanu Vukajloviću su 1. novembra žicom iskopali oči i potom ga razapeli između dva drveta. U novembru, prilikom napada na kuću Radovana Paunovića, Albanci su odveli dvadesetogodišnjeg Rajka Paunovića, koga su nabili živog na kolac. Na sličan način ubijen je i Rade Ognjenović. Na području Lipljana nastradalo je crnogorsko naseljeničko
selo Krivovo u prvima danima posle kapitulacije jugoslovenskih trupa. Početkom maja, pre dolaska italijanske vojske, oružani odredi sastavljeni od novoformirane albanske žandarmerije i neredovnih naoružanih grupa napali su selo. U toku napada ubijeni su Stanko Papović sa detetom, Mićo, Mihajlo, Milivoj te Novak Savićević i njegovi sinovi
Mijuško, Jefto i Radoje, Peko Kovačević te Milun i Mido Bezmarević. Meštani su bili prinuđeni da pred napadima vulnetara izbegnu u veće naseljeničko selo Vrelo. Srpsko stanovništvo je takođe proterano iz sela Donje Gadimlje,Marevci, Bandulić, Velika Dobranja, Čelopek, Badovac,
Ariljača, Slatina i Muhadžer Babuš. Raseljena su i Magura, Srpski Vrševac, Kruševac i Mazgit. U naseljeničkom selu Poturovci, u kome je bilo dvadesetak kuća naseljenika iz Hercegovine, ubijeni su Stevan Ugarković (na njivi) i njegov sin Nikola. Većina Srba iz ovog sela izbegla je za
Lipljan i Suvi Do. Srbi su ubijani i u Novom Selu, Zlataru, Sušici, Gračanici, Slovinju, Donjoj Gušterici, Obiliću, Kruševcu i Vrelu. U delu Kosova pod nemačkom upravom takođe su prvo
napadani naseljenici koji su proganjani, pljačkani, ubijani U Kosovskoj Mitrovici takođe je vladalo teško stanje za Srbe. Četničkoj vrhovnoj komandi u Kraljevu je 8. aprila
naređeno da u Kosovsku Mitrovicu uputi jedan bataljon koji je stavljen na raspolaganje komandantu 3. grupe armija radi zatvaranja Kačaničke klisure. Oni su stigli 11.
aprila i, pre upućivanja na front, pokušali su da suzbiju albansku pobunu. Prva ubistva Srba desila su se aprila: u lapskom i vučitrnskom srezu te kosovskomitrovačkom okrugu. U Šipolju kod Kosovske Mitrovice 11. maja ubijeni su Vukašin Trenkić, šumar, i Marko Vavić,
zemljoradnik, naseljen u Vrbnici. Miloš Šarović je ubijen u avgustu, dok je kosio livadu, od strane komšija Albanaca iz Žabara. U Prilužju je 14. juna zaklano osam Srba. Do kraja 1941. spaljena su ili porušena naseljenička sela Šipolje, Hercegovo, Ošljane i Balinac. U naseljeničke kuće useljavali su se Albanci iz Drenice, kao i doseljenici iz Albanije. Kuće koje su ostale neuseljene bile su srušene. U Lipovici, kod Banjske, u oktobru su vulnetari ubili četiri ugledna domaćina, starosedeoca, braću Miladina i Živka Radovanovića te njihove rođake Krsta i Ratka, takođe Radovanović. Ubijen je i Živojin Ristić, radnik na železnici, od strane brata Bislima Bajgore. Abit Dedinja ubio je Matu Grubača, kafedžiju iz Starog Trga. Svečani skupovi albanskog stanovništva u čast okupatora korišćeni su za ubistva Srba, čak i u obliku linča.
Sakupljanje oružja takođe je korišćeno za teror, torturu i zlostavljanje Srba. Veliki broj Srba je bio ucenjivan i opljačkan. Otmice i silovanja srpskih devojaka i žena bili su
česta pojava. Iz Glavičice u pećkom srezu odvedena je Petkana Mikić, žena Slavka, koga su prethodno Albanci Rugovci ubili na putu. Odvedena je i Mirka Orlović, devojka, kći Jaće, zemljoradnika iz Gornjeg Petriča. Nju su uzeli Albanci-katolici iz Donjeg Petriča. A Petkanu Mikić
oduzeli su i zadržali Albanci iz sela Crmljane u đakovičkom
srezu. Bilo je slučajeva otmice i kidnapovanja dece, čiji su
roditelji ucenjivani da novcem plate njihovu slobodu. Od sredine 1941. godine, naročito od jula, u italijanskom okupacionom području sprovodile su se pojedinačne i masovne internacije Srba i Crnogoraca, koji su bili otpremljeni u logore u Albaniji i Italiji.
Srbi i Crnogorci upućivani su u Albaniju i na prinudni rad, najčešće u rudnik hroma kod
Kuksa, zatim u Fijeru i Kučovu. Italijani su uz pomoć Albanaca sprovodili mobilizaciju Srba u albansku vojsku. A i Bugari su, u svojoj zoni, terali Srbe da kuluče na putevima
te su ih internirali u radne logore u Bugarskoj. U kosovskomitrovačkom okrugu Srbi su takođe upućivani na prisilni rad. Početkom aprila 1942. Komesarijat za izbeglice i preseljenike srpske vlade u Beogradu raspolagao je sa podacima o broju srpskih izbeglica sa italijanskog okupacionog područja Kosova i Metohije. Iz jugozapadnog dela okruga Kosovska Mitrovica bilo je oko 20.000 izbeglica. Iz sreza Priština bilo je 10.000 izbeglica, iz sreza Uroševac takođe
10.000 i sreza Peć od 20.000 do 30.000 izbeglica, ukupno oko 70.000 izbeglica sa teritorije Kosova i Metohije koju je držala Italija. Najveći deo registrovanih izbeglica izbegao je u Srbiju 1941. godine. Najveći broj ubijenih civila, Srba i Crnogoraca, u toku
1941. stradao je od strane naoružanih Albanaca u pojedinačnim ubistvima na kućnom pragu te na njivi i putu iz zasede. Mnogi od ubijenih bili su mučeni i masakrirani. Prve ratne godine najviše su stradali srpski i crnogorski kolonisti i naseljenici iz Bosne, Hercegovine, Crne Gore i
drugih krajeva naseljeni posle Prvoga svetskog rata, naročito u Metohiji.
Up. B. Petranović, Srbija u Drugome svetskom ratu, Beograd, 1992, 114.
Up. S. Đaković, Vatre s Komova, Beograd, 1978, 298, M. Ivanović,
Crkveni spomenici XIII-XX veka, u: Zadužbine Kosova, spomenici i znamenja srpskog naroda, ur. A. Jevtić, Prizren-Beograd, 1987, 387-552, i
A. Jevtić, Od Kosova do Jadovna, putni zapisi, Beograd, 1987, 120.
Up. B. Božović i M. Vavić, Surova vremena na Kosovu i Metohiji. Kvislinzi i kolaboracija u Drugome svetskom ratu, Beograd, 1991, 241-246.
Up. Arhiv Jugoslavije (AJ), Beograd, Državna komisija za utvrđivanje zlo-
čina okupatora i njihovih pomagača Jugoslavije (DK), Fond 110, fascikla
250–130-134–137-139, Saveljić Rade, Peć, 2. decembar 1943. godine, 12.
i 15. januar 1944. godine, Komesarijat za izbeglice i preseljenike u Beogradu.
Up. Zadužbine Kosova..., n.d., 788.
Up. B. Radunović, Goraždevac, Beograd, 1988, 31.
Up. V. Dedijer - A. Miletić, Proterivanja Srba sa ognjišta, 1941-1944,
svedočanstva, Beograd, 1989, 793.
Up. AJ, Beograd, DK-110-250-147-152, Dedović Ljubo, Vulević Stanko,
Gilić dr Vojislav, Vukotić Vajo, Milošević Božidar, Peć, 28. januar 1944.
godine, Komesarijat za izbeglice i preseljenike u Beogradu.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 214-215.
Up. V. Dedijer - A. Miletić, n.d, 770-771 i 775.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 219-220.
Up. AJ, Beograd, DK-110-622-375-376, Kovačević Miladin, 9. septembar
1943. godine, Srbica, srez Drenica.
Up. Arhiv Vojno-istorijskog instituta (AVII), Beograd, Nor, k. 223, 26/2
Up. Zadužbine Kosova..., n.d., 789.
Up. AJ, Beograd, DK-110-622-367-368, Otašević Lazar, 7. septembar 1942. godine, Dubrava, Đakovica.
Up. A. Jevtić, n.d, 123.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 222.
AJ, Beograd, DK-110-249–634-635, Pimić V. Radivoje, paroh, 16. jula 1941. godine.
Up. isto, DK-110-249-690-693, Stanković Jevta, Priština, februar 1944.
godine.
Up. isto, DK-110-249-547-551, Vasiljević Gavrilo, Uroševac; Milojević
Gavrilo, Lazar, Biba.
Up. isto, DK-110-249-714-719, Bulajić Anđa, Krivovo, 1. april 1944.
godine.
Up. isto, DK-110-249-702-704, Mirković Krsta, Jevrić Branko, Lipljan,
27. mart 1944. godine.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 224-229.
Up. Aprilski rat, 2, zbornik dokumenata, Beograd, 1977, 823.
Up. AJ, Beograd, DK-110-249-610, Catić Luka.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 233-234.
Up. AVII, Beograd, Nda, k. 19, 29/4-1.
Up. isto, k. 124, 8/5-2.
Up. AJ, Zagreb, DK-110-250–147-152.
O internacijama na Kosovu i Metohiji, pak, up. Đ. Đurašković i N.
Živković, Jugoslovenski zatočenici u Italiji, 1941-1945. godine, Beograd,
2001.
Up. B. Božović i M. Vavić, n.d, 241.
Извињавам се због донекле несређеног текста уз обавезу да га накнадно дотерам.
Иначе за ово
Citat:Iz Glavičice u pećkom srezu odvedena je Petkana Mikić, žena Slavka, koga su prethodno Albanci Rugovci ubili na putu.
сам знао и раније. Наиме, породица Микић из села Главичице су ми родбина са мајчине стране и случај Славка Микића се препричавао дуго након рата, те са и ја ову причу чуо од мајчиног оца, мога деде (прим. Ј.Н.)
|
)
