Istoriski zapisi iz Konopničke crkve oslobođenja od Turaka

• 0Niko još nije pohvalio poruku.
  Registruj se da bi pohvalio/la poruku!

ISTORISKI ZAPISI IZ KONOPNIČKE PRAVOSLAVNE CRKVE O BORBI ZA OSLOBOĐENJE OD TURAKA U VLASOTINAČKOM KRAJU

Posle srpskog poraza na marici 1371 godine prvi putse pminje naselje Dubočica pod imenom Leskovac. tada je našom oblašću u ime Lazara upravljao knez Vlatko, tast kneza Lazara u narodnim pesmama Jug Bogdan.

Oblast se njegova pružala čak do Toplice, te mu je pripadala i oblast sadašnjeg prokuplja, zajedno sa gradom. I oba uzvišenja Hisar i kod našeg grada i kod Prokuplja. Imali su tvrđave i kule, u kojima su živeli upravnici veći ili manji nad ovim oblastima.

Kneginja Milica, žena kneza Lazara, daje na poklon ruskom manastiru sv. Pantelejmonu i sv. Gori sela nedaleko od našeg grada i to: Miroševce, Vinu i Gorinu sa međama do reke Sušice i selo Radonjicu s međama u dolini reke Veternice.

Ova su sela bila u staroj Dubočici.(Glubočici). A blizu Dubočice pominje se kod letopisaca XV veka i selo Konopnica.
Sadašnja Konopnička pravoslavna crkva „Uspenje presvete Bogorodice“, smatra se da je podignuta na razvalinama stare crkve –sarkalnog objekta.

Prilikom renoviranja crkve 1971 godine uočeno je da je nivo stare crkve bio niži za oko 20-30 sm od sadašnje crkve- a razvaline stare crkve se nevide jer na to mesto je sagražena sadašnja crkva.
U svojim istraživanjima Miroslav Mladenović lokalni etnolog je zabeležio od starijih ljudi u selima Sredor, Lipovica i Crna Bara-da je iz njihovih mesta „prebačena“ crkva u selo Konopnica, gde je današnja crkva. Tako se pominju i potesi Crkvište, Sivac i „Staro groblje“ u selima: Sredor, Lipovica i Crna Bara, gde su nađenjeni ostaci u novcu, prstenju negde iz 14 veka.
U svim ustancima za nacionalno oslobođenje od turaka učestvovala je konpnička crkva.
Značajni doprinos u pripremama za ustaničke akcije, početkom druge polovine 19.veka u ovim krajevima pripisuje se konopničkoj crkvi.

Crkva u Konopnici odigrala tada značajnu ulogu, posluživši kao mesto za dogovor o akcijama protiv Turaka. Prema nekim podacima i u njoj su pisana pisma knezu Milošu.

Konačno vlasotinački kraj je od turaka oslobođen 5. januara 1878.godine. Odmah posle tog došli su srpski činovcnici i Vlasotince je postalo sresko mesto sa tada 42 057 duša u srezu, a samo Vlasotince bilo blizu 4 5000 stanovnika.

Tada je srez bio veoma bogat stokom, živelo se mahom od proizvodnje i trgovine vinom i stokom. Tada najbogatiji vlasotinčanin bio je knez Kosta Ili- Mumdžija, sa zelenašenjem odnosno davanjem novca na pozajmicu sa kamatom 6% mesečno na pozajmicu.

Prvu ustanak za oslobođenje Vlasotinačkog kraja bio je 1809 godine pod vođstvom Ilije Srelje(Petrovića)-„leskovačkog vojvode“ ali je bio ugušen.

Nije se srećno završio i drugi pokušaj 1821. godine za oslobođenje od Turaka.
Onda je naišao treći ustanak, koji je tada bio zahvatio i niški kraj 1841. godine, pod vođom Stanka Bojadžije, koji je ugušen.

Tada takozvana niška buna ili „Bojadžiska buna“ 1841. godine je najbolje pripremana i najduže trajala u vlasotinačkom kraju.

Vođe ustanaka iz Vlasotinaca i okolnih sela sastajali su se u konopničkoj crkvi i tamo pripremali revolucionarne akcije protiv Turaka.
Među poznatim vođama su: Stanko Bojadžija, Stojan Vučković, Cvetko Golubović.

Za ovaj sarkalni objekat bilo je vezano više desetine sela: Konopnica, Batulovce, Gložane, Ladovica, Prilepac, Skrapež, Šišava, G. i D: Lomnica, Stajkovce, Sredor i Rajno Polje.
Po ugušivanju ustanka Turci su se divljački poneli prema stanovništvu u selima vlasotinačkog kraja.

Godine 1860, pokušali su vlasotinčani da se od Turaka oslobode.
Đoka Stoiljković, pop Stanoje Janković i Ranđel Gorunović dogovorili su se tada da podignu narod na Turke.

Da bi dobili pomoć od Srbije- potpomognuti, namisle javiti knezu Milošu za zla koja im se čine.

Napišu mu žalbu, u kojoj izlože mnoge zulume, ubistva, odvođenje i silovanje ženskinja, turčenje itd.

Pošto u štap smeste žalbu, štap odozgo zatvore da se ne poznaje.
Izvesni ljudi pod izgovorom da će u pečalbu, uzmu štap sa žalbom i dođu u Srbiju, služeći se onim štapom kao i običnim štapom od potrebe.

Ovako su molbu preneli da je Turci ne bi mogli naći baš i kad bi ih pretresli. Kad je knez Miloš primio žalbu vlasotinčana i video šta je u njoj, pošalje je caru u Stambol, s molbom da zakrati Turcima nasilje.

Mehmed paša Kibrizlija još pre no što je pošao iz Carigrada u inspekciju po Rumeliji dobio je obaveštenje o pojedinim vlasotinačkim prvacima koji su pripremali ustanak, te otuda, čim je stigao u Niš, pozvao je oko 20 viđenih ljudi iz Vlasotinca i okolnih sela.

Neke je obesio u Nišu, a druge je poslao u malu Aziju.
Mehmed paša je 1860. godine u Nišu obesio popa Stanoja sa još sedam drugih vlasotinčana zbog navodnog šurovanja sa Srbijom.

Na prelazu iz 1877godine u 1878. godine, srpska vojska je odnela nekoliko pobeda nad Turcima u ovom kraju.
Ustanak je bio pripreman od tajne revolucionarne organizacije u pogledu konačnog oslobođenja vlasotinačkog kraja od petsto godina robovanja pod Turcima, a njega su organizovali tadašnji seoski prvaci i sveštenici-koji su koristili vlasotinačku i konopničku crkvu u održavanje veze sa Beogradom.

Tako je tada sveštenik Toma Mihajlović otpočeo sa prikupljanjem dobrovoljaca-koristećći konopničku crkvu za bazu za ustaničke pripreme.

Ustanak oko Vlasotinca tada je bio podignut 11.decembra 1877.godine, odnosno posle oslobođenja Leskovca od Turaka.

Godine 1915. za vreme Prvog svetskog rata, kada su Bugari okupirali vlasotinački kraj, konopnička crkva po drugi put je bila unistena.
Bila je opustošena i jedno vreme je bugarima služila kao konjusnica.

Njenog sveštenika Svetozara Milenkovića ubili su Bugari sa ostalim sveštenicima kod Surdulice, koji je u crkvi služio 10. godina.

Živopis u konopničkoj crkvi nema neke veće vrednosti. Freske su odraz „provinciskog slikarstva 19.veka, nedovoljne proporcionalnosti figura, siromaštva kolorita i neznalačke usklađenosti i grubosti crteža“.

Posebnu vrednost u konopničkoj crkvi imaju predmeti u duborezu: ikonostas, tron i sto na kome je postavljena ikona za celivanje.
Duborez i rezbarije u crkvi je rad Zaše Dimitrijevića, koji je dugo živeo u Vlasotincu, gde se i oženio.
Najstariji pisani podatak se može pročitati u crkvi iz perioda posle oslobođenja.
Ispod freske sv. Trifuna i sv. Pantelejmona, na južnom zidu crkve piše:“Priloženije Gligorije Bošković iz Vlasotinca 1893.godine“.

Sveštenik Prokopije Petrović je rođen 1832. godine, a rukopoložen je za sveštenika konopničke crkve 1858. godine.

Imao je osam godina kad je crkva podignuta(znači da je podignuta oko 1840 godine), a sa 26. godina je postao njen sveštenik.

Severno od crkve nalazi se groblje iz turskog perioda. danas ima 14 nadgrobnih ploča u vidu krsta, na kojima su teško čitljive godine. One se mogu pročitati a odnose se na početak druge polovine XIX veka: 1852, 1863 i 1864. godine.

Istočno od crkve nalaze se „staro“ i „novo“ groblje.
Na „starom groblju“ se mogu pročitai godine sa početkom 20.veka sve do 1952.godine, a na „novom“ prvi je upokojen Stojanović Čedomira Milorad, poginuo na albanskoj granici kao graničar.

Sveštenik Aleksandar Novaković, zvani pop Cane, služio je u konopničkoj crkvi od 20. oktobra 1938.godine.

Posle drugog svetskog rata do današnjeg dana oko konopničke crkve se još narod okuplja u vreme seoskih vačara. nekada su bile igranke uz muziku, prodavala se roba sa vačara, a danas se mahom ljudi okupljaju da se viđaju i druže.

Sve do sedamdesetih godina 20. veka mladi momci i devojke su na vašaru u konopnici dolaziloi sa svih okolnih sela pa i iz planinskog deka Gornjeg Povlasinja.

Išlo se pešice i konjskom zapregom sa celom familijom. Tu su se oko crkve sklapale pazarne radnje, poznastva, prijateljstva i rađale nove ljubavi među momcima i devojkama iz različitih sela planinskog i moravskog dela. Konopnička crkva danas na početku 21. veka pripada vlasotinackoj crkvenoj parohiji.
Ostavila je veliki trag u svesti naroda ovoga kraja u večitoj brobi za nacionalnu slobodu i veru da se bude slobodan bez tuđinaca porobljivača za konačnu slobodu Srbije od petovekovnog ropstva pod turcima.
Zato se nikada nesme zaboraviti njena istorisko- kulturna zasluga za očuvanje nacionalnog identiteta, jezika, običaja i kulture Srba na ovom delu Balkana.


REFERENCE:
1. Konopnička crkva „uspenje Presvete Bogorodice, Krsta Đokić, list „Vlasina“ broj 121-122-123, 2003.g Vlasotince
2. Zapisi: Vlasotince 1976-2010. godine, Miroslav Mladenović lokalni etnolog i istoričar rođen u selo (mahala Predanča) G. Dejan Vlasotince Srbija

Tekst napisao: Mirpslav Mladenović lokalni etnolog i istoričar
5.jun 2007-2010. .godine Vlasotince


18.mart 2010. godine Vlasotince
Miroslav B. Mladenović Mirac lokalni etnolog I istoričar