offline
- Gavrilo Milentijević
- Komandir stanice milicije Gornje Polje
- Pridružio: 12 Feb 2005
- Poruke: 35627
- Gde živiš: ovalni kabinet
|
Fairchild C-123 Provider je američki vojni transportni avion dizajniran u birou Chase Aircraft i izrađivan u fabrici Fairchild. Ovaj vazduhoplov prvenstveno je razvijan za USAF , za nacionalnu gardu i obalsku stražu da bi kasnije vremenom bio prebačen u službu kao rezerva RV-a
Chase Aircraft je ranih 50-tih dizajnirao dva prototipa potpuno metalne konstrukcije, oznake XCG-20 (XC-123 i 123A). Ova dva prototipa razlikovala su se samo po pogonskoj grupi. XC-123 imao je dva klipna motora Pratt & Whitney R-2800-23 a XC-123A prvi u istoriji turbomlazni General Electric J47-GE-11 kao transportni vazduhoplov.
U skladu sa vremenom i zahtevima tržišta, XC-123 je odneo prevagu jer pouzdanost klipnih motora pokazala je veću upotrebljivost nad tada novom još nedovoljno istraženom tehnologijom. XC-123A ostaće samo prototipna platforma za razvoj budućih mlaznih letelica koje će kasnije polako istisnuti sa scene klasične klipne motore.
Vlasničkom transformacijom u fabrici Chase ugovor za nastavak i razvoj C-123 dobija Fairchild koji ubrzo nastavlja proizvodnju verzije B. Osim prvih pet primeraka verzije B proizvedenih pod imenom fabrike Chase, Fairchild je ukupno sa svojih proizvodnih traka sklopio još 302 primerka.
Ovaj avion nije imao srećan početak primene u vazduhoplovnim snagama SAD – naime, iako je USAF-u trebao avion ovog tipa, njegovo uvođenje u upotrebu poprilično je kasnilo a glavni rival bio mu je CV-2 Caribou (de Havilland Canada C-8 Buffalo) koji je već „službovao“ tako da uvođenje C-123 nije baš teklo glatko i po planu.
Ipak, glavni aduti koji su karakterisali ovaj avion a tosu robusnost i pouzdanost kao i mogućnost poletanja sa nepripremljenih, prašnjavih i izuzetno kratkih PSS ubrzo su ga svrstali rame uz rame sa pomenutim Caribuom.
Eksploatacija
Prvi primerci C-123 isporučivani su za transportne eskadrile USAF a drugi masovniji korisnik bila je Obalska straža-Coast Guard (USCG) koji su ih koristili za službu traganja i spašavanja (SAR).
Akro grupa "Thunderbirds" koristila je C-123 kao avion logističke podrške za transport tima i opreme.
Takođe, u okviru različitih programa vojne pomoći SAD-a, iz USAF zaliha ovaj tip aviona izvožen je u različite države.
Ovaj avion korišćen je i za naprednu obuku mladih pilota transportne avijacije RV SAD kao osnovu za prelazak na složenije i veće vazduhoplove poput C-130 Herkules i C-141 Starlifter.
U ratu u vijetnamu, za C-123 pripala je neslavna uloga tzv.raspšivača hemijskog sredstva „Agent Orange“ – naime, amerikanci su imali velikih problema kako da pronađu severnovjetnamske borce koji su gusto šumovito područje koristili za iznenadne udare i pravljenje zaseda američkim trupama. Došlo se na ideju da područja u kojima su skoncentrisane severnovjetnamske gerilske grupe potpuno ogole od rastinja tako da su ta područja tretirali sa Defolijantima (Agent Orange)-specijalnim herbicidom za uništavanje biljaka i lišća. Upravo je C-123 odigrao veliku ulogu i bio masovno korišćen za prskanje iz vazduha.Ameri su konvertovali 34 aviona verzije K u specijalnu verziju UC-123K a sama operacija zaprašivanja (prskanja) dobila je tajni naziv „Ranch Hand“. Gotovo 40 godina nakon završetka rata u vijetnamu, preživeli piloti i članovi posada koji su učestvovali u pomenutoj operaciji tužili su vojsku i dobili spor zbog štetnog uticaja i izlaganja Agent Orange-a na njihovo zdravlje. Iako su bili maksimalno zaštićeni, koncentracija AO je bila isuviše velika da bi bilo kakva zaštita mogla stoprocentno da ih zaštiti.
Jedan NC-123K konvertovan je u platformu za „osvetljavanje“ terena i navođenje avijacije za dejstvo po tzv.Ho-ši-minovom putu kojim su se kroz guste šume snabdevale severnovjetnamske trupe.
Ovaj tip aviona popularno nazvan „sveća“ sadejstvovao je sa letećim topovnjačama AC-47 i AC-119 bio je opremljen specijalnim reflektorima za osvetljavanje terena – moćni reflektori mogli su da osvetle područje površine 3 km sa visine od 3000 metara. Međutim, ova ideja iako efikasna pokazala se kao veliki nedostatak jer je avion ujedno bio osvetljena leteća meta za protivničku PVO artiljeriju.
U septembru 1965 u okviru projekta Black Spot dva aviona C-123K modifikovana su u Greenvilu, Teksas. Ovi avioni dobili su niz novih senzora, uključujući Low Light Level TV (LLLTV), Forward Looking Infrared (FLIR), i laserski daljinomer. Avion je izgledao radikalno drugačije a ugradnja nove opreme produžila je nosni deo za više od pola metra. Avion je takođe imao mogućnost nošenja naoružanja koje se sastojalo od kasetnih dispenzera tipa BLU-3 / B (koristeći ADU-253 / B adapter) ili BLU-26 / B (koristeći ADU-272 / B adapter) kao i kasetnih bombi CBU-68 / B.
1968 dva NC-123K pretvorena su u leteće topovnjače AC-123K koji su bili stacionirani u Južnoj koreji
kao podrška u specijalnim operacijama protiv Sjeverne Koreje a zatim su isti službovali u sličnim misijama u Vijetnamu.
1962 godine, u sklopu tajne operacije South Star II, CIA formira specijalne grupe za špijunažu i infiltriranje agenata duboko iza borbenih linija. Tako je za USAF CIA formirala jedinicu sa 5 aviona C-123B registrovanu kao civilna firma pod nazivom Air America.(snimljen je i film sa Mel Gibsonom u gl.ulozi pod istim nazivom na tu temu).Ovi avioni intenzivno su korišćeni iznad Vijetnama i Laosa. Druga grupa „Black Bat“ sa takođe 5 aviona formirana je na Tajvanu i imala je namenski zadatak i delovanje protiv NR Kine. Modifikovani u poznatom Lokidovom odelenju za „smrdljive poslove“ (Lockheed Skunk Works) bili su opremljeni mnogobrojnim prislušnim uređajima, radarskim senzorima za otkrivanje položaja neprijateljskih baterija PVO i zemaljske artiljerije. Tokom vijetnamskog rata, Tajvanska eskadrila takođe registrovana kao nacionalni civilni avio-prevoznik China Airlines, aktivno je bila angažovana za ubacivanje diverzantskih grupa u neprijateljsku pozadinu.
1964 CIA prepušta nadležnost ovih grupa komandi za specijalne operacije (SOG). Iste godine, u sklopu modernizacije pod nazivom "Projekt Duck Hook", šest C-123s prošlo je opsežne modifikacije u Lokidovom Air Servisu. Ugrađena je tada najmodernija oprema za izviđanje, komunikaciju i navigaciju.Ovi vazduhoplovi predati su tajvanskoj „Black Bat“ eskadrili koja je produžila misiju iznad vjetnama pod novim nazivom South Star III izvršivši 4.000 tajnih borbenih misija podrške od juna 1966 do maja 1968.U maju 1970, C-123K iz "Black Bats-a" učestvuju u tajnim misijama iznad Kambodže a u oktobru 1970, i letovi iznad Laosa. U martu 1972 je SOG je deaktivirana, i misija Southern Star je prestala sa radom i to sa 4 „preživela“ C-123K koja su se vratila u Tajvan. Dana 1. marta 1973 34.eskadrila "Black Bat" ROCAF - Tajvan je rasformirana.
Nakon završetka vijetnamskog rata, gotovo svi C-123 prelaze u rezervu RV SAD (AFRES) i nacionalnu gardu (ANG) gde su uspešno korišćeni za namenske zadatke.
Tokom osamdesetih godina pod okriljem CIA, slične misije sa „civilnim“ C-123 odvijaju se iznad Nikaragve. Amerikanci su snabdevali režimske borce oružjem i municijom pa je tako jedan C-123 sa dva pilota CIA pun municije oboren od strane Sandinista sa LPRS Strela-2M. Piloti su poginuli a jedan član posade koji se spasio padobranom je zarobljen.
Poslednji primerci ovih aviona završili su karijeru 1990 godine kada su svi povučeni iz upotrebe.
Provajder je akter mnogih holivudskih ostvarenja a najpoynatiji je već pomenuti Air America sa Melom Gibsonom i Die Hard 2 sa Brus Vilisom.
C-123 osim u SAD korišćen je u više zemalja, službovao je u Brazilu,Salvadoru, Kambodži, Tajvanu, J.Koreji, Filipinima, Laosu, Saudijskoj arabiji, Tajlandu i Venecueli. Veliki broj njih odavno više ne leti sem malog broja aviona u vlasništvu privatnih prevoznika i kolekcionara.
Posadu Provajdera činila su 4 člana, imao je kapacitet nosivosti 60 putnika ili 11 tona tereta.
Dužina aviona iznosila je 23,25m a raspon krila od 33,5 metara. razvijao je maksimalnu brzinu od 367 km/h i maks.dolet sa punim opterećenjem od 1,666 km.
|
