offline
- SailorCG
- Ugledni građanin
- Pridružio: 22 Okt 2009
- Poruke: 449
- Gde živiš: Boka kotorska
|
Prof. dr Branislav Kovačević:
SAVEZNIČKO BOMBARDOVANjE CRNE GORE 1943. I 1944. GODINE.
5.maj.1944.
Njemačke snage bile su stacionirane u okolini grada, u velikoj pećini u podnožju Ljubovića, u kamenolomu u podnožju Gorice, na Zmijani u blizini Dajbabske gore, na Kakarickoj gori, kod Vezirova mosta i nešto malo u gradu kod Banje, u Mektebu i na Drpama Mandića. U gradu ih nije nikada bilo mnogo. Svu vlast su prepustili četnicima, a oni su obavljali kontrolu.
Njemačka služba vazdušnog osmatranja i javljanja je svaku pojavu savezničkih aviona oglašavala zlokobnim zvucima sirene, koja je nagovještavala opštu opasnost, od koje se ledila krv u žilama. Na njen znak prestrašeni ljudi, žene i djeca panično su napuštali svoje domove i jurili u skloništa. Većina građana nije reagovala na znak uzbune, jer su bili oguglali na ratna stradanja- hapšenja, internaciju, mobilizaciju i smrt.
Dana 5. maja 1944. nad podgoričkim nebom pojavila se grupa aviona sa južne strane grada, preletjela grad i puštala iza sebe bijeli trag, napravila krug iznad samog jezgra u koji su uskoro uletjeli bombarderi - sijući smrt i rušeći imovinu.
Prve bombe počele su da padaju iz pravca Dajbabske gore, gdje su se nalazile dobro učvršćene njemačke snage, i dalje prema centru grada. Praveći krugove, saveznički avioni su u tri naleta bacili smrtonosni tovar na nebranjeni grad i njegove nedužne stanovnike.
NACIONALNO UPORIŠTE GRAD NIKŠIĆ U RUŠEVINAMA
Bombardovali su ga engleski avijatiriči bombama najvećeg kalibra na Veliki Petak i Veliku Subotu, kada su „pobožni” Englezi u svojim hramovima u pobožnim mislima žalili stradanja raspetoga Hrista!... Poginulo je 152, ranjeno 209 ljudi, žena i djece, a srušeno 52 kuće.
I Albanija protestuje protiv anglosaskog varvarstva TRAGEDIJA NIKŠIĆA
Na dane 7 i 8 aprila, kada su pripadnici Anglikanske crkve u Londonu i ostalim mjestima Engleske, praznovali Veliki Petak i Subotu i u pobožnim mislima žalili raspetoga Hrista, u ta dva praznična dana srušena je jedna lijepa i čista srpska palanka: nestalo je Nikšića u ruševinama, dimu i krvi nevinog stanovništva. Pitaćete: pa šta se do desilo sa jednom malom varoši koja nije nikakvo utvrđenje, u kojoj nema nikakvog garnizona, nikakvog arsenala i nikakvih fabrika? Da nije zemljotres koji prati molitve pobožnih Engleza ili erupcija vulkana, koji stvara novu Pompeju na jedan strašan način i koji pretvara grad u prah i pepeo? Šta se to desilo da se jauk ljudi i žena, sa piskom njihove djece, do neba čuje? Da to nijesu varvarske horde Huna, koji kopitama svojih konja raznose utrobe ovih jadnih ljudi?! Vi koji pitate i očekujete sa nestrpljenjem odgovor, vi koji saosjećate i u patnji pratite nevolje srpskog naroda za posljednje tri godine, može biti da se nećete iznenaditi kad Vam kažemo da Nikšićka tragedija nije došla od prirodnih sila. To su braća onih pobožnih Engleza, koji žale raspetoga Hrista, došla u dane svojih najvećih praznika da pozdrave drugove svojih otaca sa Solunskoga fronta i njihovu djecu, i to ne sa pozdravima Hrišćanske ljubavi već sa bombama najvećeg kalibra i kišom mitraljeskih zrna. Došli su da na Krst raspetome srpskome narodu zabodu još koji udar i zadadu još veći bol u teškim mukama, koje grče njegovo tijelo i njegovu dušu. Prvoga dana bombardovanja lijepo proljećno vrijeme izmamilo je, poslije teške i duge zime, stanovnike Nikšića na ulice, ako ni radi čega drugoga a ono da se dobro ogriju poslije ljute hladnoće i porazgovore o teškoćama današnjice. To su mogli učiniti utoliko prije što je toga dana bio i pravoslavni praznik Blagovijesti, kada su se i djeca razmiljela po krajevima ulica da se sastanu i na suncu osjete izvjesne radosti života. Nažalost to su mnogima bili posljednji razgovori i posljednja razonoda. Nad njihovim glavama počeli su iznenada kružiti „Saveznički” avioni i dok su se mogli ljudi zagledati i pogledom pitati jedan drugoga o pravcu njihova kretanja - oni su otpočeli mitraljesku vatru i bacanje bombi, čiji su glavni i jedini objekti bili - goloruki narod: potišteni ljudi, zabrinute žene i nevina djeca, kojima je patnja, i bez toga, bila pravi izraz njihovog fizičkog i duševnog stanja. Za čas je svijet počeo padati kao pokošeno snoplje, a kuće s treskom rušiti, podižući dim i prašinu, koji su obavili varoš i njegove stanovnike neprovidnom tamom, u kojoj se teško moglo disati, i još teže vidjeti užas oko sebe. Jedino se mogla čuti strahovita detonacija bombi od po 2.000 kilograma i bljuvanje mitraljeske kiše, kroz koje su se provlačili očajni jauci ranjenika. Tek pošto su avioni završili svoj zadatak i vazduh nešto razbistrio mogao se vidjeti donekle obim udarca i svireposti, koji su izvršili oni, koji propovijedaju Hrišćansku ljubav.
Saveznički avioni su nekoliko puta u povratku sa borbenog zadatka bacali bombe na razoreni Nikšić i njegovu okolinu, a 24. avgusta su ponovo bombardovali gradsko jezgro. Prema istraživanjima Zorana M. Zečevića, („Avijatičar plus”, br. 2, Nikšić 2000) na osnovu avio-snimka napravljenog sa jednog od savezničkih bombardera, 24. avgusta 1944. godine u 10,12 časova, sa apsolutne visine od tri hiljade metara u pravcu leta od zapada prema istoku, zabilježen je trenutak bombardovanja Nikšića iz vazduha.
Devet bombardera tipa „baltimor” iz 13. (grčkog) eskadrona BAF-a (balkanskih vazdušnih snaga anglo-američkog vazduhoplovstva) izručilo je „dvanaest bomba u području cilja...”
Poslije savezničkog razaranja Nikšića i pogibije velikog broja građana, strah stanovnika u ostalim mjestima u Crnoj Gori, koja su se nalazila pod vlašću okupatora, bio je sve veći. Građani Podgorice, Danilovgrada, Cetinja, Ulcinja i drugih mjesta sklanjali su se tokom dana na periferiju, boravili u skrovitim mjestima, a uveče se vraćali svojim domovima. Bilo je i onih koji su napustili grad i preselili se u okolna sela kod rodbine i prijatelja.
Bombardovanje Nikšića, u četničkoj interpretaciji, izvršeno je na Titov zahtjev, kako je javio Radio-London, s ciljem da se uništi „nacionalno uporište”, „tvrđava crnogorskog nacionalizma”, „bedem čiste rodiljubive misli”, izvrši „hajka na Srbe” i „istrebljenje Srpstva”. Bombardovanje je tretirano i kao predznak akcije Angolosaksonaca da se iskrcaju na Balkan kako bi prije stigli od Rusa (Izvještaj majora Mirka Lalatovića Draži Mihailoviću od 20. aprial 1944).
Bombardovanje je izazvalo veliko ogorčenje Nikšićana. Strah od novog bombardovanja zahvatio je sve građane, pa su pobjegli u okolna sela - Gornje Polje, Glibavac, Brezovik, Dragovu Luku, Rubeža, Ozriniće, Kličevo, Straševinu, Studenac, Grebice, Kočane i dr. Grad je opustio. Oni koji nijesu imali rodbinu na selu obično su dan provodili na periferiji, u nekom selu, a noću se vraćali u grad. Okupatorske snage nalazile su se i dalje dobro utvrđene i kamuflirane na obodima grada.
Od ranog proljeća 1944. saveznički avioni su skoro svakog lijepog dana prelijetali prostor Crne Gore. Brojne eskadrile i po nekoliko stotina aviona letjele su od juga Italije prema sjeveru, gdje su bombardovale petrolejske izvore u Rumuniji.
Građani su ih radoznalo posmatrali u odlasku i povratku, oprezni, sa zebnjom i nevjericom, a većina s uvjerenjem da su to saveznički avioni koji neće ubijati nedužno i nemoćno stanovništvo i uništavati njihovu imovinu...prevarili su se.
Ruševine u Podgorici
Duž ulice Slobode bili su krateri u prečniku od oko 10 metara i dubine 2-3 metra. Svi su bili iste veličine. Tako je bilo i u ostalim djelovima grada, preorane ulice, mnogo više u Novoj varoši. Veličina kratera upućuje na zaključak da su bombe bile iste veličine.
Prema američkim izvorima, 5. maja 1944. godine bombarderi 15. američke vazdušne armije bombardovali su „koncentraciju trupa u Podgorici”. U akciji je učestvovalo 116 bombardera „B-24”, koji su „bacili na grad 270 tona bombi”. Ako se toga dana u gradu nalazilo 15 000 ljudi, to znači da je po glavi stanovnika palo 18 kilograma bombi. U tri naleta saveznički avioni su pretvorili Podgoricu u ruševine, s brojnim ljudskim žrtvama.
Osam mrtvih Njemaca
Njemci u svojim izvještajima navode da je razoreno 60% zgrada, da su u sopstvenim redovima imali osam mrtvih, među njima jedan oficir, i 25 ranjenih. Poginuo je četnički komandant za Crnu Goru major Đorđe Lašić sa oko stotinu četnika - vojnika i oficira.
Od bombardovanja je stradala i Stara i Nova varoš. U Staroj varoši najviše je rušenja bilo u ulicama: Drač, Cvjetin brijeg, Glavica, Brijeg Ćukovića, Kišmahala, Plavnica, Tećija i Tabahama, a u Novoj: Marka Miljanova, Balšićeva, Kralja Nikole, Trg Vojvode Mirka, Njegoševa, Hercegovačka, Bokeška, Kolašinska, Cetinjska, Prizrenska, Vučedolska, Novaka Miloševa, Božidara Vukovića i Nemanjina riva.
Pored srušenih i oštećenih kuća, stradali su i sakralni objekti - Katolička crkva, Glavatovića dzamija, pravoslavno groblje, kao i tri vodenice na Ribnici. Od velikog razaranja uništeni su električni vodovi i veliki broj bunara (Podgorica nije imala vodovodnu mrežu).
Prijetila je pojava zaraznih bolesti, jer su danima ostala zatrpana pojedina lica u ruševinama i pored napora koji su činjeni da se svi poginuli pronađu i sahrane.
Na stotine poginulih građana
Među više stotina poginulih stanovnika naročito su stradale porodice: Đoka Čejovića, Andrije Đuraševića, Mila Begovića, Radonje Prelevića, Velja Radovića, Velike Orlandić, Dušana Dragićevića, Jeftimije Ačkovića, Krsta Mugoše, Rada Jovanovića, Ilije Strugara, Velike P. Mandić, Đorđija Bogićevića, Zorke Prelević, Bogića Čejovića, Lazara Raičkovića, Ludviga Doležala, Radoja Božovića, Petra Mitrovića, Mitra Miševića i dr.
Među poginulima su i oficiri: kapetan Labud Ivanović, poručnici: Branko Stojaković, Branislav Ivanović, Vule Dragićević, Vladan Boričić i Đoko Lašić, kapetan Nikola Drakulović, medicinar Vladimir Milošević, Sadik Đurbuzović i drugi.
U telegramu Komandi 2. oklopne armije - njemačka 131. pješadijska divizija izvještava da je 5. maja od 12,45 do 13,30 časova tri puta teško bombardovana Podgorica sa oko 120-130 bombardera. Naročito je stradao unutrašnji dio grada, a gađani su mostovi na Morači i Ribnici i radio-stanica. Uništena je jedna laka poljska haubica i dvoje kola za vuču, a oštećena je jedna laka poljska haubica. Isteklo je 800 litara pogonskog goriva. Zarobljena su četiri engleska i dva italijanska pilota, koji su iskočili padobranom (bez obaranja aviona).
Iz navedenog se može lako zaključiti da u Podgorici nijesu postojali vojni već samo politički ciljevi, koji su gađani bombama bezobzirno ubijajući nevine građane.
|
